Laman

Jumat, 26 Desember 2014

MUSIBAH JADI TONGGAK SEJARAH



MUSIBAH JADI TONGGAK SEJARAH
 Semacca Andanant

Sapa say mak panday jama laguni mamak Arifin M “BANJIR LAMPUNG SELATAN” say ngelendaris sudi. Tepatni rani minggu tanggal 8 juni 1986, penulisni di waktu hino lagi sanak bajang, radu terjadi banjir ataw rawang balak didaerah lampung selatan say tano ngeliputi daerah tanggamus, pringsewu, pesawaran rik lampung selatan ganta. Sunyin batanghari ataw way diatar sinji marah rik ngamuk. Gunung-gunung tejuh, kayu rungkak, sabah diterak  malah lamban-lamban tehanyut tutuk segala harta banda. Manusiya say binasa nayah nihan. Lamon say busuk dilambur heni radu jadi mayit, wat munih say binasa katan, patoh tulan ulih nyelamatkon diri. Wat say kelebonan anak, wat munih say kelebonan emak rik bapak. Sunyin diruka siya nyirang injuk haga kiyamat.

Tahun 1980an ataw tepatni 1986 yadoda tahun puncak ataw “klimakni” perogram transmigrasi [baca jawanisasi] di provinsi lampung say nikucuhkon pemerintah orde baru dibah pimpinan presiden  pak balak soehato. Pak balak  Soeharto sekuwat tenaga nyukseskon perogram hijo. Mak tanggung-tanggung sunyinni pemimpin pepira periode diprovinsi lampung nikirimkonni jak jawa. Tilah gawoh delom kurun waktu 20 tahun pemerintah mampu mindahko pepira juta manusiya jak pulaw jawa rik bali. Ki nurut catatan penduduk lampung  di tahun 1960 ikah wat 1,5 juta jiwa induh ya say busuku lampung ataw suku say barih. Say jelas di ruka siya suku lampung lagi jadi suku mayoritas dinegerini tenggalan. Di tahun 1980 ki nurut sensus penduduk lampung jadi wat sekitar 6 juta jiwa. Dapok tibayangkon repa ramikni migran jak pulaw jawa rik bali ratong seganggam burebut ngapling-kapling tanoh di lampung. Induh ya say jadi hak ulayat [milik marga] ataw milik negara. Ulih tiyan ratong nganggop tanoh lampung yado “tanah tak bertuan”.

Kayu-kayu say tuwoh dilom pulan “perawan” di gunung-gunung, tebing miring rik tanoh dantar bela nikusi tiyan. Sehinggoni pulan di lampung jadi sulah goh hulu mak kebuwok lagi. Alam murka tuhan mak suka hujungni rawang balak nerak nyadangkon sesangayni kehurian. Say cadang tilah tiyan peribumi. Repa mak riya, kelamonan hulun lampung mangkuk di pinggir way ataw dipesisir pantay say jadi hiliyan banjir. Dipa munih selama hijo hulun lampung nimanjakon alam say kaya raya. Segala kebutuhan  dapok tecukupi jak alam. Sabah berak, ngemik huma segala rupa, hasil kebunni butahun mawat bela. Tecukupini segala kebutuhan nyaniko gaya hurik hulun lampung lebih anjak  sawdagar kaya. Sunyin nerima kari, nerima jadi rik nunjuk jari. Wal hasil hurik tan delom kelupaan. Sukur nihan banjir ratong nginngok rik nginjakko tiyan jak kelupaan dilom kehurian.

Susahnni kehurian jak kena musibah nyanikon hulun lampung burubah. Mulay jak pula pikir, gaya hurik togok dipandangan pelitik.  Ki jenani tinggal tunjuk jari, nerima jadi rik nerima kari, ki ganta mulay nyani, pakay sendiri rik ngebeduwako diri. Mak cutik jenani hulun lampung mak pernah ngebunan [palahijau] tano ya ngebunan. Reno munih kinjuk upahan nayah nihan hulun lampung say cambur jadi kuli raniyan. Jenani kak nayuh balak-balakan ki ganta dilom perhitungan. Reno juga kinjuk masalah pelitik tiyan radu cambur munih.

Daerah lampung temon-temon delom kesusahan. Sementara didaerah seberang asal transmigrasi [jawa] delom kepawaran. Pembangunanni pesat, ranglayani tibangun, pusat ekonomi wat reno munih pendidikan rik kesehatanni. Mak ketinggalan industerini. Dipa-ipa paberik cecok misalni di daerah JABODETABEK [jakarta bogor tangerang bekasi]. Diija lapangan kereja nayah nihan. Ngeliyak peluwang hijo kemama sanak pura lampung nyilir rik mak haga ketinggalan. Tiyan turuk ngakuk bagiyan. Ulih kipak di lampung haga nyepok lapangan kereja susah nihan. Haga jadi petani ataw ngebun kupi rik lada tanohni  radu mak lagi. Dijaman hijodo say jadi awal mula migrasini hulun lampung balak-balakan luwar jak tanoh lampung selayin ulahni tugas negara. Rik dijaman hinji patut juga sejarah nyatat bahwa progeram transmigrasi [jawanisai] yado kebijakan pemerintah say nayah ngelahirkon pemasalahan bagi masarakat rik daerah say jadi tujuwan transmigrasi.

Migerasini hulun lampung de pulaw jawa dapot tibagi jadi pepira turap. Bedasarkon jak masa ataw periyoda;

1.Generasi pertama [1986-1995] , angkatan nyepok pengalaman.

Generasi hijo dapok tiucakkon generasi tukang kusi ataw pembukak ranglaya. Mintar jak lamban jama sangu rik niyat nyepok pengalaman tiyan midang lapah mit tanoh jawa ataw daerah barih. Gelarni riya nyepok pengalaman, segala guway ticuba mak ngedok hatuan. Di generasi hijo mangkung ngedok pemikiran say jelas, sunyinni ngelantokan di niyat nyepok pengalaman. Angkatan  hijo munih  Layin cutik say mulang gagal ataw istilah hulun tumbay mit ngusung mulang bangkang. Kipak ya pagun tinggal di rang midang nasip tiyan cukup nyani hati ram pedih. Tiyan pagun taru dilamban ataw nuwa kontrakan. Angkatan hijo dapok tiucakkon gagal total dilom migerasni hulun lampung luwah jak bumi ruwa juray. Di jaman hijo juga gelar waway suku lampung tipetaruhkon ulih nayah say jadi pelaku keriminal ataw jadi peropokator di lom gerakan perburuhan di pabrik. Padahni bagi penyimpok kerja say asal jak daerah lampung liwan susah ngemansakonni. Dijaman hijo munih radu terjadi diskriminasi ngehaguk penyepok kerja suku lampung.

2. Generasi ke ruwa [1996-2005], angkatan nyepok kehurian.

Tambah rani tambah lamon say nyepok guway di daerah lampung. Sanak ngura say ampay lulusan sekula teladung induh say tamat ataw ya putuk sekula. Sanak kemanjo perituk dihaga guway. Kipak taru dipekon juga haga ngeraritukkon huluntuha rik puwari. Hujungni tiyan lapah migerasi munih luwah jak daerah lampung. Bukaca jak generasi pertama  say gagal, generasi say ke ruwa jo lebih siyap rik lebih buharungan. Mulay jak niyat lapah togok dipemikiran. Ulih kipak tehitung gagal retina generasi say pertama radu nyaniko lantokan rik ngebenutuk pula pikir kemama pemidang generasi say keruwa. Liyak gawoh angkatan say ke ruwa jo mak milih guway say peting halal rik dapok nambah kehurian. Ulih misi say dibatok yado nyepok kehurian. Mak salah-salah di generasi say keruwa lamon kemama pemidang jo keliyak lebih sukses jak angkatan pertama. Di generasi say ke ruwa jo rata-rata radu ngedok lamban najin pak kelas dibah. Ngedok kendaraan paling cutik ruda ruwa, wat munih ruda pak. Orientasi kerejaan layin lagi di kerejaan pabrik kantu di perdagangan, bisnis rik jasa.

3. Generasi ke telu [2006-2015], angkatan nyepok kelajuwan

Di generasi hijo tihaharap mak lagi susahga nyepok kerejaan.  Ulih api-api say radu jadi landasan jak angkatan pertama rik keruwa dapok tinggal ngelaju riya. Tumpaan tan midang radu wat minak muwari say jadi harunganni. Sumang jak generasi pertama rik keruwa unyinni ki mak ngekar tenggalan mak mengan. Di generasi say ketelu jo lebih sukses lagi jak generasi say pertama rik keruwa. Liyak gawoh kak mulang buka ataw lebaran semapu pedatong tiyan mulang mit pekon. Say nyata ruda pak radu melamon say teredat di tengahbahni lamban.

4.Generasi ke pak [2016- togok jemoh saway], angkatan nyepok kepawaran

Generasi hijo tiharapko nihan mak lagi canggung di gelanggangni hulun. Ram dapok bukiprah say sejajar jama hulun barih. Mak lagi niyat jadi kuli kantu jadi pemilik gawi. Ram dapok ngebangun sekelik rik daerah ram lebih maju lagi.

Tabik.
Jakarta, 26 desember 2014




REPA KIDAH sastra lampung 'bandung'

REPA KIDAH 
Bandung Semacca Andanant 

Nabik-tabik pay kidah, di neram keunyinni, kantubang ajo salah, mak bukena di kuti, repado repa kidah, di hejong say temonni, sipa say mena mundah, manuk api teluyni, laju kicik bubalah, mawatdo nyak ngereti, repado repa kidah, di hejong say benorni, ikin hak tipusanggah, kicik lom adi-adi, kantu mak kena diulah, nabik-tabik pay diri, repa haga ngebuwah, kupi mak ngumbang lagi, repa mak kuruk rulah, tanoh dantar mak lagi, repa mak buginalah, cabi mak lalak lagi, repa mak kalah unggah, ki hati lebon bani, repa tiucakkon uyah, ki hasinni mak lagi, repa hurik mukiwah, ki bindom dibah jami, repa mak manggah-panggah, dondong panasni rani, repa mak ngelah-kelah, ki cinta mak tidurumi.

Repa jukung mit tengah, ki umbak keliwat bani, repa haga kena diijah, ki taway mawat lagi, repa bara haga mundah, ki bulan tanggal sehari, repa mak guway salah, ki benor induh sungi, repa mak jimpang salah, say kanan jadi kiri, repa mak lebon arah, ki kena sekandang bumi, repa haga mit mekkah, wat niyat mak dihati, repa nungga di kakbah, ki bali say lom hanipi, repa nungga sakinah, mawaddah api lagi, warohmah dipa kidah, ki temon ram ngereti, repa nungga say bungah, bulamban kurang hari, unggal rani ram runcah, sebangkil nedos hati, repa mak patoh tengah, netay jambatan awi, repa mak karom menah, ki pakat ram mak lagi, repa ram mak pugiyah, ki radu mak say hati, repa pampang mak sangkah, ki batang mak ngimanni.

Repa ram haga nyabah, ki mak ngedok lampayni, repa ram mansa gabah, ki layin nanom pari, repa mak pedom dawah, ki bugawi debingi, repa titah mak tisanggah, ki mak kena hukumni, repado repa kidah, repa pay hani kuti, awasdo kantu salah, makay sekiman sinji, ulih mak sunyin salah, ki panday ram hejongni, matarani mak mundah, ki mak teliyu pagi, kantu payudo kidah, ram awas rik pastiti, dang mudah ngucakkon salah, ki mak panday tegosni, dang ngaku badan kecah, mukecing dilom hati, badan gumbu dijapah, kidang mak tipandayi, ya alloh subhanalloh, maha suci sekali, di niku rangku nemah, kilu tunjuk pay diri, di kala diri lapah, di alam pana sinji, dang sampay kena pitnah, hasut sirik rik dengki.

Tabik. 
Jakarta, 12/10/2014

Rabu, 07 Mei 2014

Mak Say Rasa



Mak Say Rasa
Sajak Semacca Andanant

Ram puandan layin setahun ruwa
Radu beni jo ngemik anak ruwa
Kidang api cak hati ram mak say rasa
Injuk minyak jama way sungkan haga pujama

Bantal ram say kidang hanipi sumang
Niku pedom bupiyu nyak ngison keanginan
Relom bingi mata bugayut dibulan
Nyak tisesak relok dilom lamunan

Mirak hati ram santor sebabuwa
Mengan barong ram nyonjong jamajama
Dilom sulan ram ngerangkaykon rencaka
Mak dok ruwi say ngehangga di ranglaya

Nyak butanya repa pay hamu bulan
Bingi kelom lampu lunik kanginan
Patut kodo ki jimpang say harungan
Bida kimbang niku ngiri nyak nganan

Togok kapan gering pagun ku andan
Nanom cambay dibatu setahun ngebulung say
Ulih ki nyak kahutku deikin ya mu tanya
Sunyin bintang dilangik, bulan ku pelok ruwa

Jakarta , 07/05/14

Rabu, 26 Maret 2014

RADU MUSTI sastra lampung 'bandung'

RADU MUSTI
Bandung Semacca Andanant


Nabik-tabik pay diri, di neram keunyinna, si bebay si bakasni, say tuha rik say ngura, ajo wayak ku sani, pakay neram jejama, kantubang wat retini, buguna jama kita, hani malim ku dengi, hurik ram di duniya, serebok mawat beni, ram singgah sementara, ki kak togok masani, ram ngepikkon duniya, mak dapok tibebudi, ajal ratong ngehangga, kipak say mak ngereti, hurik ram diduniya, gegoh way diujung jari, mutiyak mak tirasa, renodo umpamani, badan pisah jak nyawa, balung gonggong mengingi, lemoh mak ngedok daya, mawat ya milih muli, astawa bebay ngura, si sanak resan lagi, hunjakni jema tuha, api juga bangsani, miskin astawa kaya, kipak handak bawakni, halom juga nerima.

Matiso radu musti, di neram say bunyawa, ya mula hari-hari, kantu mulang mak neda, ulih kak hurik dudi, radu tinggal nerima, induh bangik sakikni, mak lagi mingan usaha, hani malim ku dengi, cawa taway di kita, sangu neram kak  dudi, amalan diduniya, ki amal betik hani, balosanni surega, ki amal jahal hani, balosni di neraka, alloh tuhanku robbi, repa haga lajuna, ki misal balosanni, tipanjin di neraka, way timah inumanni, kanianni tembaga, lalung panas piyuni, pedom dunggak bebaya, alloh tuhanku robbi, apido haga daya, culuk cukut tikunci, tirantay dilom siksa, mak mingan dija dudi, haga lijung mak kawa, hiwangku mak bureti, sesol mak ngedok guna, radu bangik ki nandi, di tiyan say di seruga, malaykat hanjak hati, nyambukni hati waya, ijado niku  hani, istanamu wat dija, dedari dija dudi, menah ram bukehaga, api juga peretokni, sunyinni tinggal cawa, radu kari sunyinni, haga ngelayani kita, kantubang haga mandi, dija wat pangkalanna, way susuni muhili, resop togok humara.

Reno diya puwari, haga huncuk cerita, matiso radu musti, di neram say bunyawa, inton mas mak bureti, jabatan reno juga, lungah payah nyepokni, kedawni layin kita, tisesat pak korupsi, ngakuk banda keduwa, api haga lajuni, ki ngelalunggukon harta, apido balosanni, ki lakun macom sina, ki mawat kuruk buwi, neraka kak dinana, hani malim ku dengi, amalan ram diduniya, putuk mak nyambung lagi, ki layin telu perkara, sedekah rila hati, ilmu ram say buguna, lajuni kindo puwari, anak soleh soleha, antak ija pay puwari, jejama ram budua, mahap lahir batinni, ram selepasan dusa, kalaw kak hurik dudi, ram nungga bahagiya, lapang disegalani, niandankon say kuwasa.

Tabik.
Jakarta, 22/03/2014

Lawok langok

Lawok langok
segata Semacca Andanant

sekati lawok langok
si hiyu ralang mandi
sekati mu ku penok
pilih mak balin lagi

haku juduku niku
mawat nyak nyepok barih
najin wat ruwa telu
si barih mak ku liwih

manjang juga ku dipa
seler sayuk matamu
semenit mak ku binta
panas ngison badanku

pelok pak nyak mak tandak
pelok pitu ku tunggu
panasni besi sulak
ku pegung asal ram temu

niku dang riwa riwa
geringku angkah niku
bulan ku pelok ruwa
asal nantu cawamu

ganta serah niku pay
timbal payu ku tunggu
dang sampay ya tikacay
goh kumbang jadi layu

kapan kak bulan bara
si bintang lebon siyar
ku penah kapan juga
mak luhur  kindo asar


05/03/2014

Jumat, 21 Februari 2014

Sajak-sajak Semacca Andanant

Sajak-sajak Semacca Andanant
Dipado

Dipado rang-rang say patut ku sirang
Dipado haguk say patut ku tuju
Dipado sungi say patut ku di
Dipado puwari say iwoh jama diri

Ganta jimpangku lebon kimbang
Harungan diri radu mak ngemik lagi
Gegoh jelema bambangan lupa ranglaya mulang
Tijajaw, kena sekandang bumi

Sapado kuti say pedih
Liwih,
Sagih,
Mak lagi ngulih-ulih
Jama kambas kundan say manjang juga kanginan
Jama kaliyang si burak titok tumban
Jama pari say tekicar jak lungguwan

05/02/2014

Pecoh seribu

Ganta radu mak ngedok ubatni lagi
Hancurni hatiku mak ubah kaca pecoh seribu
Kipak tidandan pagun wat kilak  say nyanikon ram ingok
Diruka siya
Disan egomu rik egoku rigu
Sepatiyan
Mak ubah perajurit disungi peperangan
Niku angkoh kebenoran niku kedawni
Reno juga nyak

Tano tagan ram sesarak kayin handak
Sepok ranglayamu haguk say dituju
Tagan jimpangku netay titini hati
Kantu naan dilapahan tungga kayu say ringgom
Disan niku tihabu bindom
Bitido nyak najin ya cutik serijop mata
Anjak kebetian neram say radu

10/02/2014

Kekapung beka

Injuk kekapung beka nisiyar panas
Mari habang
Nutuk sebuni angin

Injuk megung telepas
Tikacay laju tekas
Mari gugur dilambung bumi

Reno mudahmu lupa
Lupa jama bitiyan saka
Dikala gering puandan dilom kehangguman
Dikala bantal rik guling sepiyuwan dilom sulan
Kahutmu rik kahutku ngelawor di say badan

11/02/2014

Apuy diujung lampu

Apuy
Diujung lampu
Padom nisebu angin
Lebon induh dipa

Dipa niku nyawa?
Tikacay anjak badan
Dipa sungimu tumban

Api dayamu badan?
Ki radu mak kedatuwan
Lemoh gonggong kengingiyan

15/02/2014

Ram butuhan

Tuhan
Hamu ram butuhan
Yakin dilom iman
Mak lagi ngiri rik nganan

Kidang dipa, tuhan
Mak keliyaan
Delom ketegosan lakun

Delom sasembahyangan
Dihadap mak nihan
Ditundun mak keliyaan
Dikiri kanan mak mingan
Mak munih kasi diluwah jangkawan neram

Mari dipa tuhan?
Sikinduwa kilu andan
Dilom pesayan badan

15/02/2014

Lamban Panggung

Lamban panggung
Tegak ngudanko gunung
Dihadapni nengahbahkon sabah
Peparini radu ranjang gutanan
Batangharini ngehilikon way kehurian
Anginni biyus-biyus  ngelapok kehangguman

Lamban panggung
Sungi ngerangkaykon cerita
Warahan jak tuyuk gerinung
Adi-adi rik segata laju munih bubandung
Buhiwang dilom suya

Lamban panggung
Nayah nyimpon cerita
Mulay jak bukit harung togok dilawok suya

18/02/2014

Lalika

Goh tiyak imbun dikala pagi
Reno  kinjuk geringku
Rilaw-mukilaw resop dihati

Ku tanom kumbang dilambung bumi
Kalaw ya tuwoh hanggum dihati

Kidang ya ganta jajaw rasani hati
Gering say ku tunggu nyegokkon budi

Labung mit bumi moloh mit langik
Nyimbak dibadan jadi lalika

Katan hatiku cadang jiwaku
Niku yu sayang nyanik nyak ciwa

20/02/2014

Sabtu, 18 Januari 2014

ADAT LAMPUNG "SEBAMBANGAN"



Adat lampung "Sebambangan"


Oleh Semacca Andanant
1.defenisi
Sebambangan berasal dari bahasa lampung yaitu kata ‘bambang’ yang berarti lari dan mendapat imbuhan se-an yang berarti saling. Menurut bahasa sebambangan berarti saling melarikan. Ada satu kata lagi yang mirip dengan kata sebambangan yaitu kata bambangan. Bambangan adalah orang yang lari menghilang sementara kepergiannya tidak ia sadari karena dibawa atau dipengaruhi  oleh roh/makhluk halus.   Menurut istilah sebambangan adalah dua insan bujang dan gadis yang telah menjalin cinta dan kasih dimana mereka saling mencintai tetapi ditengah perjalanan cinta mereka mendapat kendala dan lalu mereka bersama-sama melarikan cinta mereka ke orang atau lembaga yang mampu menyelesaikan/mengantar cinta mereka ke jenjang pernikahan. Orang yang biasa mereka datangi adalah saudara tertua dari keluarga mereka, sebatin atau penyimbang. Sedangkan lembaga atau badan yang mereka datangi adalah kantor KUA dan penghulu.

2.kenapa harus sebambangan?
Masyarakat adat lampung bukan tidak mengenal cara-cara lain yang mengantarkan jalinan kasih mereka ke pelaminan. Seperti melalui pelamaran dan sebagainya. Namun bagi sebagian orang sebambangan merupakan cara atau pilihan terbaik dalam mengantarkan cinta mereka kejenjang pernikahan. Ada beberapa alasan mereka kenapa harus melalui sebambangan yaitu;

a.untuk mengatasi permasalahan cinta yang kurang mendapat restu dari orang tua.

b.sebagai jalan alternatif dan tercepat yang mengantarkan rasan ke jenjang pernikahan.

c.untuk menghormati dan menghargai rasa cinta itu sendiri karena cinta merupakan hak dasar yang dimiliki oleh setiap orang.

3.prosesi sebambangan
Setelah si bujang dan si gadis sepakat dan siap untuk melakukan sebambangan maka ada beberapa tahapan atau proses yang mesti mereka persiapkan hingga ke jenjang pernikahan atau nayuh  yaitu;

1.ngepikko sekelawing surat/pesan
Si gadis akan meninggalkan surat/pesan yang berisi tentang kepergiannya bersama seorang bujang/lelaki idamannya untuk mengakhiri masa lajangnya. Surat itu ditujukan kepada kedua orang tua dan adik-adiknya. Beserta surat itu juga si gadis akan menanggalkan semua perhiasan yang ia pakai berupa emas dan sejumlah uang pertada ia sebambangan.

2.lapah jama kuwari
Si gadis bersama kuwari akan pergi diam-diam tanpa diketahui oleh seorang pun dalam keluarga. Sedangkan si bujang menjemput kedatangan si gadis di tempat yang telah mereka sepakati. Kuwari adalah orang yang menemani si gadis/muli ketika sebambangan. Dan ia merupakan teman dekat dari si muli yang kemudian menjadi saksi dalam perjalanan sebambangan itu. Biasanya si gadis ditemani oleh kuwari minimal satu orang, namun kadang kala ada dua orang.

3.penerangan
Bila si gadis dan si bujang beserta kuwari telah tiba dirumah yang dituju maka dari pihak keluarga si bujang akan segera mengutus kayunan untuk memberi informasi ke pihak keluarga si gadis bahwa telah terjadi sebambangan yang dilakukan oleh si gadis dan si bujang. Biasa kayunan itu diterima dan disambut oleh orang yang tertua dari keluarga besar si gadis. Kayunan adalah orang yang diutus dan dipercaya untuk menyampaikan informasi kepihak keluarga si gadis. Kayunan biasanya terdiri dari dua orang pria dewasa.

4.nutul hasok
Bila keluarga telah menerima secara resmi kabar berita terjadinya sebambangan dari pihak si bujang maka dari keluarga si gadis akan mengutus kayunan untuk mengecek kebenaran berita yang telah disampaikan oleh kayunan dari pihak keluarga si bujang. Untuk memastikannya maka kayunan dari pihak si gadis akan diperbolehkan ketemu langsung dengan si gadis. Dan kayunan akan bertanya dengan si gadis apakah benar ia akan mengakhiri masa lajangnya dengan si bujang. Bila tidak maka bisa saja si gadis ikut pulang lagi bersama kayunan dan sebambangan batal. Ketika inilah rawan terjadi perselisihan karena si gadis menyesal dan mengurungkan niatnya untuk hidup bersama si bujang. Dari pada menanggung malu maka si bujang dan keluarganya akan mempertahankan mati-matian jangan sampai si gadis pulang bersama kayunan.

5.himpun rasan
Setelah semuanya selesai dan sebambangan benar-benar dinyatakan terjadi maka pihak keluarga baik dari keluarga lelaki maupun perempuan mengadakan himpun [musayawarah] didalam keluarga dan juga antar sesama keluarga. Mereka membicarakan langkah selanjutnya. Kapan pernikahan akan dilangsungkan, dimana  dan seberapa besar tayuhannya. Tak kalah penting mengenai seberapa besar jujur/daw/sesan yang akan diberikan kepada keluarga perempuan/ si gadis. Sedangkan mengenai mas kawin biasanya telah di sepakati oleh si bujang dan si gadis selagi berdua burasan.

Dalam membicarakan masalah jujur biasanya mengalami pembicaraan yang sangat alot. Berhari-hari bahkan berminggu tak kunjung selesai. Ini disebabkan karena tarik ulur mengenai seberapa besar nominal yang akan diberikan oleh keluarga si bujang dan berapa banyak yang diminta oleh keluarga si gadis. Tapi bilamana kedua belah pihak kooporatif dan saling pengertian maka pembicaraan mengenai jujur akan cepat terselesaikan.

6.ngantak tiram
Bila terjadi pembicaraan yang alot mengenai kesepakatan jujur antara kedua belah pihak biasanya akan menelan waktu yang cukup lama. Keadaan seperti ini membuat si gadis merasa cemas dan rindu akan keluarganya. Dalam kesempatan ini si gadis bisa meminta kepada si bujang dan keluarganya untuk ngantak tiram. Ngantak tiram adalah mengantarkan calon pengantin/ si gadis ke keluarganya karena ia merasa rindu. Calon pengantin akan di temani oleh beberapa orang selain kuwari. Biasanya rombongan itu terdiri dari beberapa orang ibu, bapak, gadis dan bujang bahkan anak-anak. Dalam kesempatan ini juga biasanya dapat dimanfaatkan oleh si gadis untuk mengurungkan niatnya  mengakhiri masa lajang bersama si bujang. Mungkin ia menyesal atau karena alasan lain. Sehingga setelah kerinduannya terobati ia tak mau lagi kembali ke tempat si bujang. Hal ini sering terjadi pada pasangan yang sebambangannya tidak ada keterbukaan ketika burasan. Walhasil si gadis merasa dibohongi.

7.semaya
Setelah semua selesai disepakati maka tiba saatnya ijab kabul dan pesta perkawinan [nayuh] akan dilangsungkan. Saat-saat seperti inilah yang disebut semaya. Nayuh akan dilangsungkan di dikeluarga si bujang, begitu juga keluarga si gadis nantinya akan melangsungkan pesta perkawinan sesuai dengan tradisi keluarganya. Beda dengan daerah lain pesta perkawinan bisa dilangsungkan cukup sekali disalah satu mempelai tetapi kalau dimasyarakat adat lampung kedua mempelai akan melangsungkan secara bergantian menurut tradisi keluarga masing-masing.

Semua keluarga diundang dan tetangga-tetangga akan datang membantu dalam melangsungkan pesta perkawinan. Muli meranay akan kumpul memberi dukungan sekaligus perpisahan dengan teman mereka yang sebentar lagi memasuki kehidupan berumah tangga. Sebagai acara resminya maka akan ada acara mengan pangan dan nyambay. Mengan pangan adalah acara makan-makan yang duduknya berhadap-hadapan antara bujang dan gadis. Sedangkan nyambay adalah acara bujang gadis yang dilangsungkan pada malam hari dimana bujang dan gadis bersuka cita atas berakhirnya masa lajang teman mereka. Adapun isi dari acara nyambay adalah pantun bersaut antara bujang dan gadis, menari, surat-menyurat antara bujang dan gadis, kenalan dan sebagainya.

Ada hal lain yang sangat rusial dan sensitif sebelum ikatan kasih terjalin dengan baik antara bujang dan gadis ketika burasan. Di masyarakat lampung status ikut istri [semanda] atau suami [metudaw] adalah sangat penting. Tidak jarang ikatan kasih yang telah terjalin dengan baik yang sudah diambang pernikahan bisa berantakan karena terjadi perselisah status ikut istri atau suami. Masing-msing keluarga kekeh dengan pendiriannya. Terlebih jika anak itu merupakan tutukan/sebatin dalam keluarga atau anak hehana [anak tunggal]. Makanya ketika awal mereka menjalin ikatan kasih selalu dipertanyakan terlebih dahulu.

Kenapa sih status semanda atau metudaw itu penting? Jelas status itu akan menujukkan kewarganegaraannya, silsilah keturunan, warisan dan peran aktifnya dalam keluarga.

Tabik.
Jakarta, januari 2014

Jumat, 17 Januari 2014

LUWOT-LUWOT, LAYIN KI BUWAK LEPOT KANTU TEMULAWOT



LUWOT-LUWOT, LAYIN KI BUWAK LEPOT  KANTU TEMULAWOT......
Agi Semacca Andanant

Induh diya api ki hak retini tulisan judul say diatas kantu nyin dang mak ngedok judul gawoh rik nyin nyanikon neram injuk penasaran cutik api isini tulisan sinji. Ulih ki say nulisni makdo panday haga nyusun sapaykon cawa say helaw injuk tulisanni wartawan hunjakni ki gegoh tulisanni penulis handal. Repa mak riya? Ulih segala mudalku mawat. Ajo aki nulis hijo riya lagi ku bebani ubakon, ulih nyak panday hanggan ipa kemampuwanku dilom nulis. Jadi ki wat say ngajak sebangkil, sesindiran apilagi silik cawa tantu bacak nyak nyimbin mena jak nengah kidang tumban. Reno kipak hani lagu “nyepok tindiran” dilom musik peting tunggal.

Kantu payu. Semangkung tulisan hijo kejung tirangkay mak cigani sikinduwa haga netabik pay puhaguk neram rumpok keunyinna. Puhaguk ahli bahasa, sastrawan, budayawan, kama tamak kehulu [tukang keritik], laju munih jama tiyan say lagi gesit ngebila mati-matiyan demi kemajuwan bahasa neram, bahasa lampung. Ulih sapa lagi say haga menyin rik ngeharikon bahasa neram ki mak neram tenggalan. Sapa lagi say haga iwoh jama sastra rik budaya ram ki mak neram sayan juga.

Ampay-ampay hijo nayah rik lamon temon ku pastitiko diduniya maya, induh diya dihanggan setatus fesbuk, catatan ataw di forum-forum gerup ngereributkon tulisan huruf r [ra] dilom penulisan  kosakata bahasa lampung. Wat say sekedar nanya wat munih say terok panday. Wat say nahan sebangkil wat munih say ngadu piil. Induh podor huluku ki ngepapenyin masalah kemanno. Radu jak saka guway hijo kidang ajo bang mecul luwot. Rupani bahasa lampung mulay mansa “perhatian serius [iwoh setatuhu]” jak tiyan say ngedok kepentingan rik iwoh jama kemajuwan bahasa lampung.

Yado Udo z karzi jelema say mak asing lagi dikalangan sastra lampung. Sapa say mak panday rik mak kenal jama ya seniyor di koran Lampung post. Ia ninobatkon tiyan rumpok jadi jamma penggagas rik manusiya pertama penyair modern bahasa lampung. Diculukni radu pepira buku say radu titerbitkon tentang lampung rik kelampungan. Dihantarani Mak dawah mak debingi, Mamak kenut rik Tumi mit kota. Mak tiragukon lagi iwohni udo ngehaguk kemajuwan bahasa rik budaya lampung. Ya munih manusiya say bani ngererak aturan rik kaidah pepuisian saka dilom sastra lampung. Dilom bebuku kelampungan karyani ya selalu ngepopulerkon  makay hurup r [ra] say jadi pengganti hurup kh/gh/gr dilom bahasa lampung. Kipak nayah sanggahan rik tahil anjak kama tamak kehulu ya tetop nerulak rik ngeras hulu bahwa api say niguwaykon ya dilom penulisan hurup r [ra] sebagay peganti hurup kh/gh/gr yado benor. Mak tanggung-tanggung ya buargumentasi mulay jak hasil kajiyan ahli bahasa togok karya akademisi jadi reperensini. Semisal karya  HN Van der Tuuk, prof Frederik, Ir Irfan Anshory, Prof. Hilman Hadikusuma dan Junaiyah HM.

Sebenorni Udo layin ki hak esay-esayni manusiya say makay hurup r penggantini hurup kh/gh/gr dilom nuliskon karyani. Disan wat FITRI YANI, OKY SANJAYA, ASARPIN rik say barihni. Tiyan kemanno ikah nginjam jak tiyan rumpok say radu mena nulis makay hurup r dilom nuliskon hurup kh/gh/gr. Sapa tiyan kemanno? Mak barihni ki mak tamong kajong rik tuyuk turing ram tenggalan dikala tumbay. Suka mak suka tiyan radu mena ngerangkayko hurup hino jadi senimbang jama anak umpuni.

Sikinduwa  ngerasa tehakik [salute] ngehaguk mamak Paja fc pelita jaya say radu nyani catatan say judulni KUPPA KAPPIS KUPPA KAPIS... Disan sedea no radu ngekay beditko sereta ngeni ram panday goh repa bahasa lampung say benorni. Bahasa lampung say busabdu rik basa lampungdo say makay hurup kh/gh/gr layin r. Dilom catatan hino wat nihan say komentar sebangkil bahwa penddapatni say paling benor.

Ngehaguk Diandara natakembahang sikinduwa bangga juga radu ngeni damar rik hinar dilom penulisan cawa say benor dilom bahasa lampung. Sedea no radu ngekay-kekay sunyinni dalil say patut jadi acuawan neram kak nulisko cawa dilom bahasa lampung makay hurup kh/gh/gr. Ram patut bangga jama beliyaw no say radu iwoh jama kemajuwan bahasa lampung. Ulih ki nurut ya, ram perelu nunjukko jatidiri neram sereta ngakuk kearifan lokal. Patut tikeni kelimpu ruwa pakayni sedea no.

Kidang haga nabik tabik pay luwot sikinduwa ngehaguk kuti rumpok keunyinna. Sikinduwa dija mak mihak disapa-sapa, mak mihak jama Udo mak munih mihak jama Diandra, tabik pay sikiduwa dija nulis pakay hurup r[ra] layin kh/gh/gr. Wat alasannku menapi bang makay hurup r?. Sikinduwa terok tulisanni mudah tibaca, tipahami rik mak lamon rimbik[sederhana]. Menapi bang riya? Ulih ki nyak nulis pakay hurup kh, hani tiyan say makay hurup gh acak mak makay gh. Reno munih ki nyak nulis pakay hurup gh hani tiyan acak mak makay hurup gra hani tiyan say makay hurup gra. Kenyin ngejambati rik ngakuk tengah-tengahni mula sikinduwa makay hurup r rik tibaca sesuway jama hurup say dipakay jama pembacani. Halok reno mula tiyan tumbay menapi bang makay hurup r.

Lebih jawoh sikinduwa ngedok pendapok, ngehaguk puwari ram say makay dialek o ki dapok ram nulisni gegoh mak cigani. Ulih ki dilom hakikatni bahasa neram sangun gegoh ikah penyawani say bida. Misalni cawa; niku, sigor, haga, beli. Cukup bagi tiyan tibaca nikew, siger, hagow, beley. Mak usah ngerubah tulisanni. Ulih ki tipenyinko ikah diujung suku kata say duri say bida dilom penyawani. Jadi kantu puwari ngehalu tulisanku mak usah pusing-pusing baca gawoh sesuway jama penyawa kuti.

Huncukni cawa payu ram jejama ngehaguk kuti rumpok say patut, say iwoh jama bahasa rik sastra neram ngerumusko repa say benorni haga kelajuwan bahasa lampung. Haga tibatok ram dipa. Haga mugegay rik mulesay repa jak kita. Haga rutol rik merimbol haga jak kita juga. Makin hak ram injuk gamba. Mak ngedok say nyadangkon bahasa neram. Sunyinni repa jak ram.

Tabik.17/01/2014